بازگشت خشکسالی به ایران - وبلاگ وکیل من

به گزارش وبلاگ وکیل من، شهر های ایران حال و روز خوبی ندارند، بحران خشکسالی به عظیم ترین چالش این روز های کشور تبدیل شده است؛ حال اگر نخواهیم آن را فاجعه بنامیم، واژه ای نیست که بیانگر عمق این شرایط خطرناک و پیامد های مخرب آن برای آینده باشد.

به گزارش تسنیم، 12 کلان شهر اراک، اصفهان، بندرعباس، تهران، شیراز، قزوین، قم، کرج، کرمان، مشهد، همدان و یزد تابستان امسال با بحران تأمین آب روبرو اند که از این میان جیره بندی آب در کرج به عنوان اولین کلان شهر بحرانی شروع شده است. این سخنان شاهین پاک روح، قائم مقام وزیر نیرو است که بار دیگر زنگ هشدار خشکسالی را به صدا درآورد و رسماً گفت ایران وارد خشکسالی شده است.

اما شاید بحران خشکسالی آنجا نگران نماینده باشد که رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی می گوید خشکسالی بی سابقه در انتظار ایران است و سایه شوم خشکسالی بعد از کرونا در سال 1400 ایران را در بر خواهد گرفت.

امسال بهار؛ نه خبری از بارش های سیل آسای چند سال اخیر بود و نه از بارش های معمول بهاری، ضمن آنکه در زمستان نیز میزان بارش ها به شدت کاهش پیدا کرده بود، همین مسئله باعث شد کارشناسانی که تا چندی پیش اعلام می کردند که سال های خشکسالی به سرانجام رسیده است، در تغییر موضعی ملموس، مدعی شوند که سالی خشک و کم بارش پیشِ رو خواهیم داشت.

خشکی در کمین استان گلستان

تالاب های آلاگل، آلماگل، آجی گل و گمیشان از مجموعه تالاب های بین المللی کشور در دشت ترکمن صحرا و در نزدیک مرز ایران و ترکمنستان از مناطق مهم دیدنی استان گلستان است که سالانه طبیعت گردان و گردشگران زیادی را به خود جذب می نماید. این گنجینه های ارزشمند که نقش موثری در حفظ محیط زیست، اقتصاد مردم بومی و گردشگری منطقه داشته و دارند، متأسفانه در بعضی سال ها با خشکی دست و پنجه نرم می نمایند. تغییر رژیم آبی رودخانه اترک به عنوان تنها منبع تغذیه این تالاب ها و ساخت سد در استان های همجوار، حیات این اکوسیستم منحصر به فرد را در معرض تهدید قرار داده است.

مجموعه تالاب های آلماگل، آجی گل و آلاگل سه تالاب بین المللی در شمال گنبدکاووس و با وسعت سه هزار و 27 هکتار، محل زمستان گذرانی پرندگان آبزی و کنارآبزی هستند که از شمال سیبری به این تالاب ها مهاجرت می نمایند.

تالاب آلاگل به عنوان عظیمترین دریاچه استان گلستان و یک تالاب آب شور بوده که در کنار شهر اینچه برون واقع است. آلاگل 25 کیلومتر مربع مساحت دارد و یک دریاچه آب شور است و برای همین پرورش ماهیان آب شورزی دریای خزر به ویژه ماهی سفید و کپور در پایین دست این تالاب رونق زیادی دارد.

به دلیل رعایت نکردن حقابه های این تالاب و بروز خشکسالی در استان بخش زیادی از این تالاب خشک شده است. این سه تالاب به رژیم آبی رودخانه اترک و سر ریز های آن و در فصل بهار و پاییز به سیلاب ها وابسته است و در صورت ایجاد خلل و کوتاهی در فرایند آبرسانی، حیات آن ها با خطر روبرو می گردد.

آن گونه که مردم منطقه می گویند از 2 هزار و 500 هکتار وسعت این تالاب حدود یک هزار و 500 هکتار آن خشک شده و عمق آب در دیگر نقاط به کمترین حد خود رسیده است.

مردم بومی می گویند بیشتر از 40 روز است که آب تالاب برای مزارع پرورش ماهی رهاسازی می گردد و هر روز هم بر خشکی تالاب اضافه می گردد. اما مدیر بهره برداری و نگهداری از تأسیسات آبی شرکت آب منطقه ای استان می گوید حدود نیمی از مخزن تالاب آب دارد.

طبق اعلام این شرکت 58 درصد مخزن تالاب سد آلاگل معادل 32 میلیون مترمکعب، آب دارد در حالی که حقابه زیستی آن 6 میلیون و 200 هزار مترمکعب است.

شعبان رسولی معتقد است رهاسازی قسمتی از آب تالاب سد آلاگل برای مصارف آبزی پروری و مزارع کشاورزی پایین دست آن مسئله ای برای تالاب ایجاد نمی نماید و حقابه زیست محیطی آن نیز محفوظ است.

خشکسالی در سیستان و بلوچستان

احمدعلی موهبتی استاندار سیستان و بلوچستان با اشاره به خشکسالی های مداوم چند ساله توضیح داد: خشک سالی به مراتب بدتر از سیل خسارت وارد می نماید و یک مرگ خاموش تلقی می گردد چرا که خسارات جبران ناپذیری به اقتصاد، منابع طبیعی، کشاورزی و منابع آب آینده وارد خواهد نمود، بنابراین ضروری است توجه جدی در این زمینه داشته باشیم.

استاندار سیستان و بلوچستان اعلام کرد: یکی از کار هایی که در بحث مدیریت بحران زیست محیطی موثر تلقی می گردد اقداماتی بوده که در جهان صورت گرفته و نشان می دهد اگر محیط زیست و مراتع ما خوب شکل بگیرد بارندگی هم مطلوب خواهد شد، اما وقتی جنگل ها و مراتع را از بین برده ایم نباید منتظر باران باشیم، از طرفی نابودی مراتع باعث ایجاد خسارت بیشتر در هنگام بروز سیل می گردد.

وی اعلام کرد: همه فرمانداران و مدیران باید ظرفیت های موجود خود را بشناسند و از امکانات موجود بهینه ترین و بیشترین استفاده را ببرند. در حوزه مخاطرات، هماهنگی برای آموزش اصل اساسی است و این آموزش ها باید به صورت کاربردی و اثرگذار باشد چراکه استمرار آموزش های تخصصی و تاثیرگذار برای فرماندهی بحران بسیار موثر است. انجام پیش نگری و پیش بینی لازم در بحران های پیش رو احتیاجمند برنامه ریزی برای پیشگیری، هماهنگی، فرماندهی و پاسخ ضروری است.

خشکسالی شدید در استان اصفهان

منصور شیشه فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با اشاره به اینکه 80 درصد مساحت استان اصفهان درگیر خشک سالی شدید است، گفت: در یک دوره 10 ساله تمام استان اصفهان در معرض خشک سالی قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه خشک سالی و سیل دو روی یک سکه هستند که در بعضی مناطق گاهی سیلاب ها نقطه ای به وقوع می پیوندند، اضافه نمود: ضروری است که وزارت نیرو با تأمین آب در زمینه اجرای طرح های سد کوچک و مهار آب های سطحی برای ارجاع طرح های مهندسی رودخانه در استان اعتبارات لازم را اختصاص دهد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با تأکید بر اینکه در قانون، وزارت نیرو برای اجرای طرح های پیشگیری از سیل مسئولیت دارد، زیرا با توجه به خشک سالی باید بتوانیم این آب ها را جمع آوری کنیم، گفت: با توجه به آنالیز های صورت گرفته همچنان کل استان اصفهان در معرض خشک سالی است و در یک دوره 10 ساله تمام استان در معرض خشک سالی قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه 80 درصد مساحت استان اصفهان درگیر خشکسالی شدید است، اعلام کرد: در پاییز و زمستان 99 و فروردین 1400 به سبب شکل گیری الگو های نامناسب جوی و افزایش ارتفاع در لایه های میانی جو و عدم تغذیه رطوبت کافی در سامانه ها جوی شاهد کاهش چشمگیر فعالیت ها جوی در استان بوده ایم.

روز های سخت آبی برای خراسان رضوی

خشکسالی امسال به صورت بی سابقه ای و در بدترین شرایط خود رخ کرده و به نظر می رسد تابستان بسیار سختی در انتظار خراسان رضوی باشد. در سال های اخیر نیز البته با خشکسالی روبرو بوده ایم و شرایط پیش آمده برای امسال، جدید نیست، اما شکل و شمایل بدتری در امسال پیدا کرده و بنظر می رسد باید تمهیدات پیشینی برای این مهم اندیشیده می شد.

شاهد شاخص و عینی خشکسالی امسال این است که به گفته سید ابراهیم علوی؛ مدیرعامل آبفای خراسان رضوی شرایط سد های موجود در استان خراسان رضوی نیز دست کمی از این شرایط ندارد و میزان ذخیره آن ها کاهش پیدا کرده است.

آمار رسمی ذخیره سد های خراسان رضوی به گفته علوی اینک به 42 درصد رسیده است و نسبت به مدت مشابه سال قبل 18 درصد کاهش پیدا کرده و سال گذشته در این ایام ذخیره سد های استان حدود 60 درصد بوده است.

این مسئله شاید زمانی نمایان تر و برجسته تر می گردد که بدانیم در حال حاضر 50 درصد از کل حجم آب آشامیدنی مشهد را سد های طرق، ارداک، دوستی و کارده تامین می نمایند.

تنش آبی شدید در کهگیلویه و بویراحمد

تنش آبی مسئله دیگری است که علوی به آن اشاره می نماید و گوشزد آن را به ویژه برای ایام تابستان می دهد و معتقد است تداوم شرایط فعلی می تواند شهرستان های بیشتری در استان را با تنش آبی روبرو کند.

علوی معتقد است علاوه بر این در بعضی شهرستان های خراسان رضوی با شرایط حادتر و قرمزتری نیز روبرو خواهیم بود و این مسئله بیانگر این است که باید تمهیدات اساسی به ویژه برای تابستان اندیشیده گردد.

اما سوال اصلی این است که این شرایط چه اتفاقی را برای روستا های استان رقم خواهد زد؟ به ویژه روستا هایی که سال های قبل نیز در این ایام با مشکل مشابه روبرو بوده اند و با تانکر آبرسانی می شده اند.

آماری که مدیرعامل آبفای استان در اختیارمان قرار می دهد موید این است که اینک 230 روستا در سطح استان در شرایط تنش آبی هستند و ناگزیر از آبرسانی به آن ها با تانکر هستیم.

در مجموع باید عنوان نمود که با شرایط بسیار سختی روبرو هستیم و البته این شرایط در تمام کشور وجود دارد که در مشهد و خراسان رضوی نیز با این شرایط حاد روبرو هستیم.

خشکسالی کم سابقه در استان کرمانشاه

خشکسالی امسال در پنج دهه گذشته کم سابقه بوده به طوری که براساس آمار هواشناسی امسال بارش ها در استان کرمانشاه نسبت به میانگین بلند مدت پنج دهه گذشته 31 درصد کاهش داشته است.

در این میان فرسودگی شبکه و افزایش هدررفت آب در روستاها، عدم مدیریت مصرف آب و استفاده از آب شرب برای آبیاری باغات سبب تشدید این بحران آبی شده به طوری که پیش بینی می گردد 300 روستا احتیاجمند آبرسانی سیار شوند.

علیرضا کاکاوند مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه با اشاره به کاهش 180 میلی متری بارش ها نسبت به میانگین بلند مدت در کرمانشاه گفت: این استان طی فصل آبی جاری از نظر کاهش بارندگی ها رتبه اول در کشور را دارد.

وی عنوان نمود: فرسودگی شبکه و هدررفت آب در روستا ها بیش از 40 درصد است و در این حوزه احتیاجمند اصلاح شبکه، نصب کنتور و جلوگیری از مصارف غیرمجاز هستیم.

کاکاوند با بیان اینکه یکی دیگر از مسائل اساسی در روستا ها کمبود تانکر برای آبرسانی سیار است عنوان نمود: 15 میلیارد تومان اعتبار برای خرید پنج دستگاه تانکر اختصاص یافته است.

وی گفت: تعداد تانکر های آبرسانی این شرکت کم است بنابراین برای عبور از تنش آبی موجود کرمانشاه طی امسال و آبرسانی سیار به روستا ها از بعضی از ادارات و حتی نهاد های نظامی و انتظامی که تانکر آب دارند انتظار حمایت و در اختیار گذاشتن این تانکر ها به این شرکت را داریم.

کاکاوند اعلام کرد: در فروردین سال گذشته 54 روستا آبرسانی سیار می شد، اما امسال به 128 مورد رسیده که نشان دهنده این است تعداد روستا ها در تابستان به 300 روستا می رسد.

حال ناخوش استان خوزستان

کاهش ورودی آب به رودخانه کارون و ساحل سازی اشتباه باعث شده تا جلوه زیبای کارون از بین برود. کارونی که روزگاری پرآب ترین و تنها رودخانه قابل کشتیرانی کشور بودامروزه بدلیل تغییر اقلیم، خشکسالی وکاهش بارندگی و وجود سازه های مختلف روی آن باعث به وجود آمدن جزیره های کوچک و عظیم شده است. وجود پل های متعدد و رستوران های کنار ساحل یا بعض در دل آن از مهمترین عوامل ترسیب (ته نشینی) در کارون است همیشه رودخانه کارون شدت رسوب گذاری بالادارد و این درحالیست که درچندین نقطه آب فاضلاب شهری بدون تصفیه در آن تخلیه می گردد.

خشکسالی در استان چهارمحال و بختیاری

تالاب ها یکی از عناصر مهم اکوسیستم در مناطق کوهستانی هستند که به نوعی سبب تعادل و تکمیل چرخه طبیعت آن منطقه محسوب می شوند. تالاب ها نقش موثری در کنترل سیل و آسیب های ناشی از آن، کنترل فرسایش آب و خاک و ذخیره ژنتیکی بعضی گونه های گیاهی و جانوری داشته و از لحاظ کشاورزی و مالی نیز در در جه بالایی از اهمیت قرار دارند، بعضی از این زیستگاه ها مهم ترین محل برای کشت محصولات کشاورزی از جمله برنج بوده و به لحاظ زیبایی و جلوه های طبیعی نیز در جذب گردشگر، صنعت گردشگری و اقتصاد گردشگری اثر قابل توجهی دارند.

اهمیت این زیستگاه ها از قدیم الایام روشن بوده به طوری که در سال 1917 میلادی برابر با سال 1349 هجری شمسی معاهده ای بین المللی تحت عنوان کنوانسیون رامسر در راستای محافظت هرچه بیشتر از این زیستگاه های ارزشمند منعقد و در سال 1975 رسمیت قانونی یافته است.

تغییر اقلیم و تغییر الگوی بارش، خشکسالی و آلاینده های مختلف در تغییر اکوسیستم به خصوص تالاب ها اثرات جبران ناپذیری دارد که آنالیز آن از جوانب مختلف را می طلبد.

استان چهارمحال و بختیاری دارای 6 تالاب مهم است که نقش مهمی از جهت زیست بوم بودن این استان دارند، به گفته کارشناسان محیط زیست، ارزش اکولوژی تالاب ها از جنگل ها و اراضی زراعی بسیار بیشتر است، اما آنچنان مورد توجه قرار نمی گیرند.

ارتفاع بالای تالاب های استان چهارمحال و بختیاری ارزش این تالاب ها را زیادتر کرده است، چنانکه این تالاب ها محل زندگی پرندگان بومی، آبزی و مهاجری هستند که به صورت دائم و موقتی زندگی می نمایند.

قهقرای مرگبار خشکسالی در خراسان جنوبی

تب تند خشک سالی سال هاست که در استان خراسان جنوبی فروکش نکرده است و هر سال بر عطش چشمه ها و قنات ها و چاه ها اضافه کرده است. در تمام این سال ها ساکنان کویر تنها چشم به آسمان داشتند و باز هم با هزاران امید بذر را در دل خاکی می کاشتند که می دانستند تشنه تر از آن است که بخواهد گیاهی را در دامان خود بپروراند.

خشکسالی استان کویری خراسان جنوبی برای کسی تازگی ندارد چرا که تاریخ این استان گواه بر این است که کلاف سردرگم خشکسالی و بی آبی از سال ها پیش بر پیکره این استان پیچیده و روز به روز گره کور می خورد و این خشکسالی های متعدد می تواند برای خطه کویری خراسان جنوبی فاجعه ای باشد که سفره های زیرزمینی را تحت تاثیر قرار داده، روستا ها را خالی از سکنه کرده و صنعت دامپروری و کشاورزی را با مشکل روبرو می نماید.

نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی درباره خشکسالی در خراسان جنوی ابراز نگرانی کرد و گفت: دغدغه همه نمایندگان توسعه و پیشرفت استان است و در این راستا نمایندگان از تمام ظرفیت های موجود استفاده کردند.

مصطفی نخعی توجه به حوزه آب، آبخیزداری و قنوات را از مهمترین خواسته های مردم دانست و اضافه نمود: برای جبران خشکسالی باید برنامه ریزی و تدابیر اساسی اندیشیده گردد و اعتبارات مورد احتیاج اختصاص یابد تا مردم آسیب کمتری از خشکسالی ببینند.

وی گفت: استمرار شرایط خشکسالی و کاهش بارندگی باعث خالی شدن روستا ها و مناطق عشایری و به تبع آن مسائل اجتماعی و امنیتی برای کشور خواهد شد و کاهش بیش از 70 درصدی بارش ها از ابتدای سال آبی تا به امروز واقعاً نگران نماینده است و این قهقرای مرگبار اقلیمی، مردم ما را به شدت تهدید می نماید.

بحران خشکسالی در کردستان

از ابتدای شکل گیری تمدن انسانی تا به امروز، خشکسالی همیشه به عنوان یکی از بلایای طبیعی، تأثیر شدید و فاجعه آمیزی بر فعالیت های انسانی داشته است. خشکسالی پدیده ای است که هرچند سال یک بار، در نتیجه کاهش میزان بارندگی نسبت به نرمال طولانی مدت در هر اقلیمی وقوع می پیوندد. خشکسالی از ویژگی های مکرر آب و هوا است که به اشتباه آن را یک رویداد تصادفی نادر در نظر می گیرند در حالی که واژه خشکسالی را می توان کاهش غیرطبیعی بارش در یک دوره طولانی مدت که باعث ایجاد بحران آب در مصارف مختلف از جمله بهداشت، کشاورزی، صنعت و ... می گردد، تعریف کرد.

این روز ها زنگ خطر بحران خشکسالی در کشور به ویژه در استان کردستان به صدا در آمده به طوری که در حال حاضر به ترتیب شاهد کاهش 30 تا 35 درصدی و 28 درصدی بارش ها در مقایسه با سال گذشته هستیم.

آرش آریانژاد، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کردستان به شرایط بارش و تحلیل بارندگی ایستگاه های مبنا، محدوده های مطالعاتی و حوضه های آبریز استان در سال آبی 1400-1399 اشاره نمود و می گوید: میزان متوسط بارش دریافتی استان در فروردین ماه امسال، برابر با 15 میلیمتر بوده که این میزان نسبت به سال آبی گذشته و متوسط درازمدت به ترتیب 83 درصد و 80 درصد کاهش را نشان می دهد.

سالی سخت در انتظار خراسان شمالی

استان خراسان شمالی دارای 124.521 هکتار اراضی زراعی آبی و 161883 هکتار اراضی زراعی دیم است. همچنین این استان دارای بیش از 412 هزار هکتار باغات می باشد. بیشتر سطوح اراضی آبی خراسان شمالی به کشت محصولاتی از قبیل غلات (گندم و جو)، گیاهان صنعتی (پنبه، چغندرقند، آفتابگردان) و محصولات علوفه ای نظیر یونجه و ذرت اختصاص دارد، همچنین عمده باغات استان شامل انگور، سیب، گردو، گیلاس و آلبالو است.

در استان 33 نوع محصول زراعی و 26 نوع محصول باغی فراوری می گردد و فراوری کل محصولات زراعی آبی و دیم حدود 898.505 تن و فراوری محصولات باغی بالغ بر 230 هزار تن می گردد.79 درصد محصولات زراعی استان از اراضی آبی و 21 درصد از اراضی دیم فراوری می گردد. با توجه به شرایط اقلیمی استان٬ انواع محصولات سردسیری شامل غلات، چغندرقند و محصولات نیمه گرمسیری شامل برنج و پنبه و از محصولات باغی گردو٬ گیلاس، سیب، پسته وحشی و زیتون به عمل می آید.

در سال های گذشته سرمای زمستانی و بهاره و هم چنین وجود آفاتی نظیر سن گندم و سفیدک انگور خسارات زیادی را به محصولات کشاورزی و باغی خراسان شمالی وارد کرده است که باعث ناامیدی کشاورزان از ادامه این فعالیت شده و بسیاری از آنان را به حاشیه شهر ها کشانده است.